Những nguyên nhân viêm da cơ địa có thể bạn chưa biết!

Viêm da cơ địa không chỉ là một bệnh ngoài da đơn thuần mà là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp, từ cơ địa di truyền, môi trường sống cho đến lối sống hàng ngày. Trong khi phần lớn người bệnh chỉ tập trung điều trị triệu chứng như ngứa, khô da hay mẩn đỏ, thì nguyên nhân gốc rễ lại thường bị bỏ qua – dẫn đến bệnh tái phát liên tục và khó kiểm soát. Vậy đâu là những nguyên nhân “ẩn mình” nhưng lại đóng vai trò quyết định trong sự hình thành và tiến triển của viêm da cơ địa? Bài viết dưới đây, Skinoo sẽ tổng hợp 9 nguyên nhân viêm da cơ địa phổ biến – bao gồm cả những yếu tố ít ai ngờ tới – giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh dai dẳng này và chủ động phòng ngừa từ sớm.

Thế nào là viêm da cơ địa? 

Viêm da cơ địa (hay chàm thể tạng) là một bệnh viêm da mạn tính, thường tái phát, gây ngứa dữ dội và khô da. Bệnh có liên quan đến cơ địa dị ứng và yếu tố di truyền. Triệu chứng điển hình gồm: ngứa, da khô, mẩn đỏ, nứt nẻ hoặc nổi mụn nước. Viêm da cơ địa có thể gặp ở mọi lứa tuổi, phổ biến ở trẻ nhỏ, và thường kéo dài nếu không được điều trị và chăm sóc đúng cách.

9 Nguyên nhân viêm da cơ địa không phải ai cũng biết

1. Yếu tố di truyền (gen)

Di truyền là một trong những nguyên nhân hàng đầu làm tăng nguy cơ mắc viêm da cơ địa, đặc biệt ở trẻ em. Nhiều nghiên cứu cho thấy, nếu một trong hai cha mẹ mắc các bệnh lý dị ứng (như viêm da cơ địa, hen suyễn, viêm mũi dị ứng) thì khả năng con mắc bệnh có thể lên tới 30–50%. Nếu cả hai cha mẹ đều mắc, nguy cơ có thể tăng lên đến 60–80%.

Điều này được lý giải bởi sự di truyền của cơ địa dị ứng – tức là hệ miễn dịch của người bệnh có xu hướng phản ứng quá mức với các yếu tố môi trường, gây viêm và tổn thương da. Bên cạnh đó, đột biến ở một số gen như gen filaggrin (FLG) – vốn đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc và chức năng hàng rào bảo vệ da – cũng góp phần khiến làn da dễ bị khô, mất nước và kích ứng.

Tuy yếu tố di truyền không thể thay đổi, nhưng việc phát hiện sớm ở những người có nguy cơ cao sẽ giúp chủ động hơn trong phòng ngừa và điều trị, hạn chế bệnh bùng phát ngay từ giai đoạn đầu đời.

2. Rối loạn hàng rào bảo vệ da

Một trong những nguyên nhân quan trọng gây viêm da cơ địa là sự suy yếu hoặc rối loạn hàng rào bảo vệ da – lớp màng tự nhiên giúp giữ ẩm và bảo vệ da khỏi tác nhân bên ngoài. Ở người bị viêm da cơ địa, lớp hàng rào này thường bị tổn thương bẩm sinh hoặc do yếu tố môi trường, dẫn đến da khô, dễ mất nước và nhạy cảm hơn với các chất gây kích ứng.

Đặc biệt, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng đột biến gen filaggrin (FLG) – một loại protein thiết yếu trong cấu trúc da – có liên quan chặt chẽ đến tình trạng này. Khi filaggrin bị thiếu hụt, lớp sừng của da sẽ trở nên không đều, khả năng giữ ẩm suy giảm rõ rệt, tạo điều kiện cho vi khuẩn, dị nguyên và chất gây viêm xâm nhập sâu vào da, từ đó kích hoạt phản ứng viêm và làm bùng phát các triệu chứng.

Việc phục hồi hàng rào bảo vệ da thông qua các sản phẩm dưỡng ẩm đặc hiệu, tăng cường lipid tự nhiên và tránh tiếp xúc với các chất gây hại là bước nền tảng trong điều trị và phòng ngừa viêm da cơ địa một cách lâu dài.

3. Hệ miễn dịch phản ứng quá mức

Ở người mắc viêm da cơ địa, hệ thống miễn dịch thường có xu hướng phản ứng quá mẫn với các yếu tố tưởng chừng vô hại như bụi, phấn hoa, thức ăn, vi khuẩn thường trú hoặc thậm chí là sự thay đổi nhiệt độ, độ ẩm. Phản ứng này kích hoạt một loạt chuỗi phản ứng viêm trong da, làm xuất hiện các triệu chứng điển hình như ngứa, đỏ, mụn nước và phù nề.

Cơ chế này liên quan đến sự mất cân bằng giữa các tế bào miễn dịch Th1 và Th2, trong đó Th2 thường chiếm ưu thế, thúc đẩy giải phóng các chất gây viêm như histamine, interleukin-4 và interleukin-13, làm tăng viêm và tổn thương hàng rào da. Đây cũng là lý do vì sao viêm da cơ địa được xếp vào nhóm bệnh liên quan đến cơ địa dị ứng (atopic conditions).

Điểm đặc biệt là phản ứng miễn dịch quá mức không chỉ xuất hiện khi có dị nguyên xâm nhập, mà đôi khi còn tự phát do rối loạn nội tại, khiến bệnh trở nên khó kiểm soát và dễ tái phát.

Hiểu được vai trò của hệ miễn dịch trong bệnh viêm da cơ địa giúp hướng đến các phương pháp điều trị hiện đại hơn như: thuốc sinh học điều hòa miễn dịch, bên cạnh các biện pháp truyền thống như dưỡng ẩm và kháng viêm tại chỗ.

4. Tiếp xúc với dị nguyên bên ngoài

Dị nguyên là những chất có khả năng gây kích ứng hoặc phản ứng miễn dịch khi tiếp xúc với cơ thể. Với người bị viêm da cơ địa, da vốn đã nhạy cảm nên rất dễ bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài tưởng chừng vô hại. Việc tiếp xúc lặp đi lặp lại với các dị nguyên này thường dẫn đến tái phát hoặc làm nặng thêm triệu chứng của bệnh.

Một số dị nguyên phổ biến bao gồm:

• Bụi bẩn, phấn hoa, lông thú nuôi

• Nấm mốc trong không khí ẩm

• Hóa chất gia dụng như xà phòng, nước rửa chén, chất tẩy rửa

• Kim loại (ví dụ: niken trong trang sức), mủ cao su

• Mỹ phẩm, nước hoa, chất tạo mùi, thuốc nhuộm vải

Tiếp xúc trực tiếp với các chất này có thể khiến da ngứa, nổi mẩn đỏ, rát, khô và bong tróc, đặc biệt ở những vùng da mỏng hoặc thường xuyên bị cọ xát như bàn tay, mặt, cổ và nếp gấp da.

Vì vậy, để kiểm soát viêm da cơ địa hiệu quả, việc xác định và tránh xa các dị nguyên cá nhân hóa là cực kỳ quan trọng. Người bệnh nên ưu tiên sử dụng các sản phẩm không mùi, không chứa chất bảo quản mạnh, mặc quần áo làm từ vải mềm và giữ không gian sống sạch sẽ, thông thoáng.

5. Thời tiết khô lạnh hoặc thay đổi đột ngột

Thời tiết, đặc biệt là khí hậu khô lạnh hoặc thay đổi đột ngột, là một trong những yếu tố môi trường dễ kích thích viêm da cơ địa bùng phát, nhất là ở những người có làn da nhạy cảm hoặc hàng rào bảo vệ da bị tổn thương.

Khi trời lạnh và độ ẩm không khí giảm, da dễ bị mất nước, trở nên khô ráp, nứt nẻ và ngứa ngáy. Ngược lại, khi nhiệt độ tăng cao hoặc thay đổi thất thường, da cũng dễ bị kích ứng do sự mất cân bằng độ ẩm và tăng tiết mồ hôi – một yếu tố có thể gây ngứa và viêm nếu không được vệ sinh đúng cách.

Ngoài ra, gió mạnh, tia UV hoặc ô nhiễm không khí đi kèm trong các đợt chuyển mùa cũng góp phần làm suy yếu hàng rào bảo vệ da, khiến tình trạng viêm da cơ địa trở nên trầm trọng hơn.

Để giảm thiểu tác động từ yếu tố thời tiết, người bệnh cần:

• Dưỡng ẩm da đều đặn, đặc biệt vào mùa lạnh

• Mặc áo quần bảo vệ da khi ra ngoài, tránh tiếp xúc trực tiếp với gió, nắng gắt

• Sử dụng máy tạo ẩm trong nhà vào những ngày hanh khô

Việc điều chỉnh lối sống theo mùa là một phần thiết yếu trong quá trình kiểm soát bệnh bền vững.

6. Xà phòng, mỹ phẩm, chất tẩy rửa mạnh

Các sản phẩm tẩy rửa, làm sạch và mỹ phẩm chứa hóa chất mạnh là nguyên nhân phổ biến khiến viêm da cơ địa bùng phát hoặc trở nên nghiêm trọng hơn. Với làn da đã suy yếu hàng rào bảo vệ như ở người viêm da cơ địa, những chất này có thể gây kích ứng, khô da, bong tróc, thậm chí là tổn thương viêm kéo dài.

Các chất dễ gây kích ứng gồm:

• Xà phòng, sữa tắm có độ kiềm cao

• Chất tẩy rửa gia dụng: nước rửa chén, nước lau sàn, nước giặt

• Nước hoa, cồn, hương liệu và chất bảo quản trong mỹ phẩm

• Mỹ phẩm làm trắng, tẩy tế bào chết, mặt nạ lột

Da sau khi tiếp xúc có thể trở nên căng rát, đỏ, ngứa, hoặc nổi mẩn li ti, nhất là ở các vùng như bàn tay, cổ, mặt – những nơi thường xuyên tiếp xúc với các sản phẩm này.

Để bảo vệ da, người bệnh nên:

• Chọn sản phẩm chăm sóc da không mùi, không cồn, không chất tạo bọt mạnh (SLS-free)

• Mang găng tay khi làm việc nhà

• Dưỡng ẩm ngay sau khi tiếp xúc với nước hoặc chất tẩy nhẹ

Việc chuyển sang sử dụng các sản phẩm chuyên biệt cho da nhạy cảm là một trong những bước đầu tiên quan trọng để kiểm soát viêm da cơ địa hiệu quả.

7. Căng thẳng, stress kéo dài

Căng thẳng tinh thần (stress) là một trong những yếu tố dễ bị bỏ qua nhưng lại có ảnh hưởng rất rõ rệt đến tình trạng viêm da cơ địa. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng trạng thái tâm lý bất ổn có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm phản ứng viêm trong cơ thể, bao gồm cả trên da.

Khi căng thẳng, cơ thể tiết ra các hormone như cortisol, làm rối loạn hệ miễn dịch và tăng sản xuất các chất trung gian gây viêm. Hậu quả là da trở nên ngứa hơn, đỏ hơn và nhạy cảm hơn, tạo thành vòng xoắn bệnh lý:

Stress → Viêm da bùng phát → Ngứa → Mất ngủ → Stress nặng hơn.

Tình trạng này đặc biệt dễ nhận thấy ở:

• Học sinh – sinh viên trong kỳ thi

• Người làm việc áp lực cao, thiếu ngủ kéo dài

• Trẻ nhỏ bị thay đổi môi trường sinh hoạt đột ngột (chuyển nhà, vào mẫu giáo…)

Do đó, việc quản lý cảm xúc, thư giãn tinh thần cũng quan trọng không kém việc dùng thuốc hay dưỡng ẩm. Các biện pháp hỗ trợ có thể bao gồm:

• Ngủ đủ giấc

• Tập thể dục nhẹ nhàng

• Thiền, yoga hoặc các hoạt động thư giãn

• Trò chuyện với chuyên gia tâm lý khi cần thiết

Hiểu được vai trò của stress sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong lối sống, góp phần kiểm soát viêm da cơ địa bền vững từ bên trong.

8. Chế độ ăn uống và dị ứng thực phẩm

Thực phẩm không chỉ đóng vai trò nuôi dưỡng cơ thể mà còn có thể trở thành tác nhân khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm viêm da cơ địa, đặc biệt ở trẻ nhỏ hoặc người có cơ địa dị ứng.

Một số loại thực phẩm có nguy cơ gây dị ứng cao bao gồm:

• Trứng, sữa bò, đậu phộng, hải sản (tôm, cua, cá biển)

• Các loại hạt (hạt điều, óc chó), đậu nành

• Thực phẩm chế biến sẵn chứa chất bảo quản, phẩm màu nhân tạo

Phản ứng dị ứng với thực phẩm có thể xảy ra ngay sau khi ăn vài phút hoặc vài giờ, với các biểu hiện như ngứa dữ dội, nổi mẩn đỏ, sưng tấy, rối loạn tiêu hóa, thậm chí khó thở trong trường hợp nặng.

Tuy nhiên, không phải ai mắc viêm da cơ địa cũng bị dị ứng thực phẩm. Việc tự ý loại bỏ quá nhiều thực phẩm khỏi chế độ ăn có thể gây thiếu chất, đặc biệt ở trẻ em. Do đó, nếu nghi ngờ thực phẩm là nguyên nhân, cần:

• Theo dõi kỹ biểu hiện sau khi ăn

• Ghi nhật ký thực phẩm

• Làm xét nghiệm dị ứng hoặc test loại trừ dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa

Điều chỉnh chế độ ăn hợp lý, kết hợp với dinh dưỡng lành mạnh, nhiều rau xanh, omega-3 và uống đủ nước, sẽ giúp giảm viêm và tăng sức đề kháng cho da từ bên trong.

9. Mất cân bằng hệ vi sinh vật trên da

Trên bề mặt da luôn tồn tại một hệ vi sinh vật tự nhiên bao gồm hàng triệu vi khuẩn, nấm và virus — phần lớn trong số đó giúp bảo vệ da khỏi tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, ở người bị viêm da cơ địa, hệ vi sinh này thường bị mất cân bằng, tạo điều kiện cho các vi khuẩn có hại phát triển mạnh, đặc biệt là tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus).

Tụ cầu vàng thường được tìm thấy với mật độ cao trên vùng da viêm, nơi hàng rào bảo vệ đã suy yếu. Vi khuẩn này có thể:

• Tiết độc tố gây viêm mạnh hơn, khiến da đỏ, sưng, ngứa dữ dội

• Làm nặng thêm triệu chứng và kéo dài thời gian hồi phục

• Tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát nếu da bị trầy xước

Ngoài ra, việc lạm dụng thuốc kháng sinh, xà phòng sát khuẩn mạnh hoặc chăm sóc da sai cách cũng có thể tiêu diệt lợi khuẩn, làm hệ vi sinh mất cân bằng nghiêm trọng hơn.

Giải pháp là:

• Hạn chế các sản phẩm làm sạch quá mạnh

• Nuôi dưỡng hệ vi sinh da bằng sản phẩm dịu nhẹ, có pH cân bằng

• Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyến nghị dùng chế phẩm probiotic hoặc kem chứa vi khuẩn có lợi để phục hồi sự cân bằng vi sinh.

Việc bảo vệ và nuôi dưỡng hệ vi sinh vật lành mạnh trên da là xu hướng điều trị hiện đại, giúp kiểm soát viêm da cơ địa từ gốc rễ và giảm tái phát hiệu quả.

Viêm da cơ địa không chỉ là hậu quả của một yếu tố đơn lẻ mà là sự kết hợp phức tạp giữa di truyền, miễn dịch, môi trường và lối sống. Việc hiểu rõ những nguyên nhân tiềm ẩn — kể cả những yếu tố ít được chú ý như stress, vi sinh vật da hay dị ứng thực phẩm — sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa, chăm sóc và điều trị bệnh một cách toàn diện.

Thay vì chỉ tập trung vào điều trị triệu chứng, hãy bắt đầu từ gốc rễ của vấn đề để kiểm soát viêm da cơ địa hiệu quả và lâu dài.

Skinoo – Giải pháp toàn diện cho làn da viêm, nhạy cảm

Tại Skinoo, chúng tôi hiểu rằng làn da viêm không chỉ cần làm dịu mà còn cần được phục hồi và bảo vệ đúng cách.
 Hãy bắt đầu hành trình chăm sóc da từ gốc với kem bôi viêm da cơ địa Skinoo

• Dịu nhẹ – Không mùi – Không kích ứng

• Phù hợp với da viêm da cơ địa, da nhạy cảm và dễ kích ứng

• Được kiểm nghiệm lâm sàng và khuyên dùng bởi chuyên gia

Hãy để Skinoo đồng hành cùng bạn trên hành trình xây dựng một làn da khỏe mạnh, mịn màng và rạng rỡ, bất kể bạn thuộc loại da nào hay đang trong giai đoạn chăm sóc nào. Skinoo – dịu nhẹ từ thiên nhiên, phục hồi cho mọi làn da.

CÔNG TY CỔ PHẦN THƯƠNG MẠI ALTACO

• Hotline: 0963 062 905
• Fanpage: Skinoo
• Địa chỉ: 22 TTTM Le Parc, Gamuda Land, Hoàng Mai, Hà Nội

Đội ngũ Skinoo luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn để lựa chọn giải pháp chăm sóc da phù hợp và an toàn nhất.

Skinoo – Da khỏe là Da đẹp!